Tłusty czwartek to ruchome święto zależne od daty Wielkanocy. W 2023 roku tłusty czwartek przypada w dniu 16 lutego.

Tego dnia statystyczny Polak zjada średnio 2,5 pączka i nawet osoba na ścisłej diecie nie potrafi oprzeć się tej pokusie. W szczególności, jeśli postawimy przed nią półmisek pełen soczystych, pulchnych, złotych i aromatycznych pączków obsypanych cukrem pudrem lub polanych lukrem.

Tradycja jedzenia tego dnia pączków jest bardzo silnie zakorzeniona w naszej kulturze. Pod najbardziej znanymi cukierniami ustawiają się kilometrowe kolejki, a wiele firm zamawia pączki dla swoich pracowników. Co ciekawe, choć nasze kuchnie wypełniają akcesoria do pieczenia, to często nawet najbardziej zaawansowani domowi piekarze wolą wybrać się do swojej ulubionej cukierni. Czemu jednak nie spróbować swoich sił z tym słodkim wyzwaniem?

Od tłustego czwartku rozpoczyna się ostatni tydzień karnawału kończący się Środą Popielcową.

Skąd pochodzi ta tradycja i dlaczego w tym dniu zajadamy się pączkami?

Tłusty czwartek – historia słodkiego dnia

Czy wiecie, że tłusty czwartek znany był już w starożytności?
W tym dniu świętowano odejście zimy i witano wiosnę. Urządzana w tym celu uczta obfitowała w tłuste potrawy.
Wyższe sfery od rana zajadały się mięsem. Była to przede wszystkim dziczyzna oraz wykwintnie przyrządzony drób. Na wsiach natomiast serwowano obficie kraszone jadło. Do najpopularniejszych dań należała kasza czy kapusta ze skwarkami oraz słonina, sadło i żur. Tłusty czwartek nazywany był również zapustami lub mięsopustami.

^{Fedot Sychkov – Plyaska. W ten sposób Rosjanie obchodzili Maslenicę – swoją wersję zapustów.}

W dzisiejszej Polsce z tym dniem kojarzą się głównie pączki oraz faworki, które zajadamy przez cały dzień.

Skąd pochodzą pączki?

W starożytnym Rzymie pączki jedzono przy okazji obchodów przełomu zimowo-wiosennego. Co ciekawe, nie przyrządzano ich wtedy na słodko. Słodki pączek jest prawdopodobnie zapożyczeniem z kuchni arabskiej.

W Polsce zwyczaj jedzenia pączków zadomowił się w XVII wieku. Na początku dotarł do miast i pojawił się na dworach. Kiedyś pączki wyrabiane były z ciasta chlebowego. Smażone na głębokim tłuszczu pączki nadziewano słoniną i boczkiem. Stanowiły doskonałą zagryzkę do świętowania zakrapianego dużą ilością kufli piwa lub wódką.

W późniejszym czasie słoninę zastąpiły migdały oraz orzeszki, ale nie każdy pączek miał nadzienie. Osoba, która trafiła na pączek z wkładką, mogła spodziewać się w życiu szczęścia, dostatku i powodzenia.
W ubogich domach pączków nie smażono w głębokim tłuszczu, którego często brakowało, ale pieczono w piecu chlebowym i podawano okraszone skwarkami. Podawane w tym czasie pączki były ciężkie i twarde.

W XVIII wieku do wypieku używano już drożdży. To wtedy pączki zyskały swój kulisty kształt i lekkość. Nazywane były również blinami lub babałuchami. W wersji dla dorosłych nadziewano je likworem lub adwokatem.

Ciekawy zwyczaj związany z tym dniem obecny był w Wielkopolsce, nazywany był zwyczajem pomyjki. Według niego, ten kto nie pomagał przy myciu naczyń i w gotowaniu, nie mógł cieszyć się zdrowiem przez cały rok.

Obecnie w Tłusty Czwartek w Polsce zjedzonych zostaje prawie 100 milionów pączków. Temu, kto w tym dniu nie zje ani jednego pączka, podobno nie będzie się wiodło w życiu! W końcu, jak powiedział pisarz Grzegorz z Żarnowca – Większy zysk czynimy diabłu trzy dni mięsopustując, aniżeli Bogu czterdzieści dni nieochotnie poszcząc.
Swoim zwyczajem związanym z Tłustym Czwartkiem cieszył się również Kraków. W tym dniu krakowskie handlarki urządzały „babski comber”. Pośród Pań wybierano przewodniczącą zabawie marszałkinię. Podchmielone panie o świcie wkraczały do miasta. Wywoływały tym niemały popłoch pośród mężczyzn. Niosły ze sobą także wielką kukłę zrobioną ze słomy. Kukła wyobrażała mężczyznę i podczas zabawy była rozszarpywana przez kobiety, które się na nią rzucały.
Kiedy kobiety docierały do rynku, zaczynały ścigać mężczyzn. Dworzanie czy urzędnicy zatrzymani w pojazdach musieli wykupić się datkiem. Mniej szczęścia miał kawaler, który nie należał do zamożnej grupy obywateli. Był on wiązany, przewracany na ziemię i przykuwany do wielkiego kloca drewna. Panie czochrały go za włosy, wołając „comber, comber!”.
Następnie, zmęczone łowami kobiety rozpoczynały zabawy mocno zakrapiane alkoholem. Ich tańce i pijatyka trwały często aż do Środy Popielcowej.
Nie dziwimy się zatem, że mężczyźni mieli się wtedy czego bać!

Jędrzej Kitowicz opisujący obyczaje panujące za panowania Augusta III o tym dniu napisał:
„[…] przekupki sprawiały sobie ochotę, najęły muzykantów, naznosiły rozmaitego jadła i trunków i w środku rynku, na ulicy, choćby po największym błocie tańcowały; kogo tylko z mężczyzn mogły złapać, ciągnęły do tańca”.
Tradycja przetrwała do dzisiaj, chociaż w delikatniejszej wersji. Na południu Polski panie spotykają się bawiąc się w swoim gronie.

Pączki w innych krajach

Nie wszędzie pączek wygląda tak jakim znamy go w Polsce.
Niemcy przygotowują pączki w mniej tłustej wersji i nazywają je Berliner Pfannkuchen.
W takiej formie znane są one również we Francji jako boule de Berlin, w Finlandii jako berliininmunkki, a nawet w Portugalii jako bolas de berlim.
Węgrzy przygotowują natomiast farsangi fánk, które przyrządzają bez nadzienia.
Amerykanie jako odpowiednik tłustego czwartku mają tłusty wtorek. Znany jest on powszechnie jako Mardi Gras). W Stanach Zjednoczonych znają też polskie pączki. Nazywają je „paczki” lub „paczkis”. Posiadają również swoje rodzime doughnuts, czyli pierścienie z dziurką w środku.
Podobne do polskich pączki spotkamy również w Rosji pod nazwą poncziki.
Turcy cieszą się natomiast smakiem lokma a Holendrzy – oliebol.

^{Celebracji tłustego wtorku często towarzyszą maski, kwiaty i okazałe kostiumy.}

Tłusty czwartek 2023 nadchodzi wielkimi krokami. Zamiast stać w kolejce do cukierni, możesz przygotować smaczne pączki w domu. Taki pełen słodkości półmisek na pewno zachwyci domowników i przyjaciół!

Przepis na smaczne domowe pączki

Składniki:

• 250 ml mleka
• 1 litr oleju rzepakowego lub palmowego
• 50 g świeżych drożdży
• 3,5 łyżki cukru
• 500 g mąki pszennej
• 1 łyżeczka cukru waniliowego
• szczypta soli
• 1 jajko
• 4 żółtka
• 40-50 g roztopionego i ostudzonego masła
• 2 łyżki spirytusu
• marmolada wieloowocowa
• 120 g cukru pudru
• opcjonalnie – smażona skórka pomarańczowa

Sposób przygotowania:

1. W garnku podgrzej mleko i przelej je do miski. Dodaj pokruszone drożdże, łyżkę mąki i cukru. Wymieszaj wszystko i odstaw w ciepłe miejsce na 15 minut. W tym czasie drożdże powinny się spienić.
2. Mąkę przesiej do dużej miski, dodaj sól i cukier waniliowy.
3. Jajko i żółtka utrzyj z dwoma łyżkami cukru na puszystą masę.
4. Wyrośnięte drożdże wlej do miski z mąką i wymieszaj. Dodaj ubite jajka, wymieszaj, a powstałe ciasto wyrabiaj dokładnie przez ok. 20 minut do momentu, aż będzie odchodzić od dłoni.
5. Do wyrobionego ciasta dodaj roztopione, ostudzone masło i spirytus. Zagniataj całość do momentu połączenia się składników. Miskę z ciastem przykryj ściereczką i odstaw w ciepłe miejsce na 1,5 godziny, żeby wyrosło.
6. Stolnicę obsyp mąką, wyłóż ciasto. Wygniataj je przez ok. 3 minuty, aby pozbyć się pęcherzyków powietrza. Rozpłaszcz ciasto na nieduży placek i szklanką wycinaj kółka o średnicy ok. 6,5 centymetrów.
7. Powstałe krążki rozłóż na stolnicy. Przykryj je ściereczką i odstaw w ciepłe miejsce na 45 minut.
8. Krążek ciasta delikatnie rozpłaszcz na dłoni i wyłóż na jego środek łyżeczkę nadzienia. Zlep brzegi i ulep kulkę.
9. Rozgrzej olej do temperatury ok. 180 stopni, podgrzewaj go powoli na małym ogniu.
10. Wyrośnięte pączki wkładaj do nagrzanego oleju. Smaż je partiami po ok. 2 minuty z każdej strony.
11. Gotowe pączki wyławiaj łyżką cedzakową i odkładaj na papierowe ręczniki.
12. Jeszcze ciepłe pączki obsyp cukrem pudrem. Ciepłe pączki możesz również zamoczyć w lukrze i obsypać skórką pomarańczową.

Przepis na faworki

Składniki:

• 200 gram mąki pszennej
• 3 żółtka
• 1 łyżka proszku do pieczenia
• 4 łyżki śmietany 18%
• 1 łyżka spirytusu
• 1/2 litra oleju
• 1 łyżka cukru pudru

Sposób przygotowania:

1. Przesiej mąkę i dodaj proszek do pieczenia oraz sól. Dodaj trzy żółtka, łyżkę spirytusu i 4 łyżki śmietany. Intensywnie ugniataj ciasto przez godzinę. Rozciągaj je (możesz też bić je wałkiem), żeby nabrało powietrza.
2. Rozwałkuj ciasto na cienki placek i pokrój na długie na około 12 cm i szerokie na 3 cm paski.
3. Środek każdego paska natnij nożem. Następnie przełóż przez powstałe nacięcie jeden koniec faworka.
4. Powoli rozgrzej w garnku olej. Faworki wrzucaj do tłuszczu partiami i obracaj je w trakcie smażenia. Kiedy się zarumienią, wyjmij je na kratkę lub kuchenny ręcznik. Jak tylko odciekną z tłuszczu obsyp je cukrem pudrem.

Smacznego Tłustego Czwartku i udanego 2023 roku!